Kształtowanie się habitusu narodowego a proces cywilizacji w Polsce po roku 1989: podejście figuracyjne.

STRESZCZENIE

Głównym celem projektu jest udzielenie odpowiedzi na pytanie o sposób formowania się polskiego habitusu narodowego po 1989 roku, a z drugiej strony o jego powiązanie z procesem cywilizacji. Wychodząc od zaproponowanego przez Norberta Eliasa ujęcia koncepcji cywilizacji jako stopniowego eliminowania przemocy między jednostkami poprzez (formalne i nieformalne) regulacje, wspierane przez procesy tworzenia się państw, prowadzące do państwowego monopolu przemocy fizycznej i siły fiskalnej, międzynarodowy zespół badawczy prowadzić będzie prace empiryczne, w celu dostosowania ram teoretycznych do doświadczenia polskiej transformacji. 

 

Habitus, czyli zestaw wzorców doświadczania i działania, uwarunkowanych biologicznie i ekologicznie, lecz jednocześnie regulowanych wpływem kultury, historii i zależności społecznych, powstaje w określonym społeczeństwie. W państwie narodowym może z czasem obejmować warstwę określaną jako „habitus narodowy”. Żaden z tych procesów – ani proces cywilizacyjny, ani tworzenie się państw, ani powstawanie habitusów narodowych – nie jest nieodwracalny: historia zna wiele procesów de-cywilizacyjnych. Jednak wpływ habitusu na zachowanie jednostek trwa nawet po ustaniu warunków figuracyjnych, które wpłynęły na jego powstawanie. Stąd w badaniu szczególny nacisk zostanie położone na analizę składników habitusów wywołanych, przywołanych lub uzasadnionych przynależnością do grupy określanej jako naród polski. 

 

Badaniem zostaną objęte trzy „sfery normatywności” (prawo, polityka i religia), a także co najmniej sześć „sfer nierówności” (traktowanie kobiet, dzieci, osób chorych i niepełnosprawnych, osób starszych, umierających i śmiertelnie chorych, zwierzęta, mniejszości etniczne, religijne, seksualne i innych słabszych społecznie kategorii, w tym obcych, jak migranci czy cudzoziemcy). W badaniu zostanie zastosowana metoda mieszana, oparta na analizie danych wtórnych i danych generowanych poprzez wywiady. Celem analiz będzie ocena tendencji cywilizacyjnych i de-cywilizacyjnych w wyróżnionych sferach, a także cywilizacyjnego oraz de-cywilizacyjnego wpływu prawa, polityki i religii po 1989 roku. 

 

Uzyskane w badaniu wyniki zostają porównane z wynikami co najmniej dwóch innych krajów byłego bloku wschodniego. Włączenie figuracji wystawionych na oddziaływanie podobnego impulsu transformacyjnego oraz oparta na nim analiza porównawcza pozwoli na lepsze zrozumienie sposobu formowania się polskiego habitusu po 1989 roku.