Katedra Modeli Formalnych i Metod Ilościowych w Socjologii

Głównym przedmiotem refleksji naukowej i badań prowadzonych w Katedrze jest rozwój formalnych modeli zjawisk i procesów społecznych oraz zastosowania różnorodnych metod ilościowych w badaniach społecznych.

Prace nad rozwojem i wykorzystaniem formalnych modeli zjawisk i procesów społecznych obejmują refleksją zarówno badania klasycznych modeli statystycznych, modeli procesów demograficznych, jak i innych modeli wypracowanych w ramach odmiennych tradycji teoretycznych. Dotychczasowe i wciąż kontynuowane badania prowadzone przez członków Katedry lokują się w przenikających się obszarach teorii decyzji, teorii sprawiedliwości, teorii gier, teorii wyboru społecznego, formalnej teorii polityki. Jest to problematyka interdyscyplinarna, łącząca zagadnienia matematyki, ekonomii, politologii, etyki, a w ramach samej socjologii powiązana głównie z teorią racjonalnego wyboru i socjologią matematyczną.

Kolejnym obszarem zainteresowań zespołu Katedry jest problematyka zastosowań statystyki w badaniach społecznych, a także zagadnienia związane z metodologią badań ilościowych. Praca nad rozwojem metod ilościowych w praktyce badawczej socjologii wymaga zaangażowania członków zespołu Katedry w badania empiryczne, w ramach których dostosowuje się rozwiązania metodologiczne do konkretnych problemów badawczych, rozwija się nowe narzędzia i metody, choć sama problematyka tych badań może być bardzo różna. Choć wspólnym mianownikiem dla wszystkich członków zespołu Katedry jest szczególne zainteresowanie zagadnieniami metodologicznymi w prowadzonych badaniach, duży nacisk na empirię w naturalny sposób prowadzi do rozwijania w ramach Katedry – niejako przypadłościowo – wielu szczegółowych dziedzin socjologii (jak socjologia rynku pracy, socjologia polityki, edukacji itd.) – jest to skutkiem, ale i wyrazem służebnej (ale nie podrzędnej) roli metodologii względem wszystkich subdyscyplin nauk społecznych.

W spektrum zainteresowania Katedry mieszczą się wszelkie metody ilościowe, w tym, w szczególności, metody badań populacyjnych w oparciu o dane rejestrowe, inne analizy danych zastanych, a także badania reprezentacyjne, w tym sondażowe.

OBSZARY BADAWCZE

Statystyka i jej zastosowania w badaniach społecznych
Teoria wyboru społecznego i teoria sprawiedliwości
Teoria gier
Formalna teoria polityki
Metodologia badań populacyjnych opartych na danych rejestrowych
Metodologia badań sondażowych
Demografia społeczna
Socjologia edukacji

Projekty

Projekty w realizacji

OECD PISA 2025. Jacek Haman – członek polskiego zespołu badawczego, Krzysztof Bulkowski – kierownik badania w Polsce.
OECD PIAAC 2021/2022. Jacek Haman – członek polskiego zespołu badawczego.
Projekt partnerski „Zintegrowana Platforma Analityczna”, 2019-2022, (Ministerstwo Cyfryzacji, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, Ministerstwo Zdrowia, ITI EMAG oraz Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Uniwersytet Warszawski) realizowany od czerwca 2019 w ramach Działania 2.2 „Cyfryzacja procesów back-office w administracji rządowej” w ramach II Osi Priorytetowej Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa na lata 2014 -2020; Henryk Banaszak, Marek Bożykowski, Krzysztof Bulkowski, Mikołaj Jasiński (kierownik projektu na UW), Marta Kiełkowska, Joanna Konieczna-Sałamatin, Marek Styczeń [15]
„Nowy model współpracy instytucji zatrudnienia socjalnego”, projekt realizowany przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych – Marta Kiełkowska, członkini zespołu badawczego.
„Odtworzenie i udostępnienie danych z badań ruchliwości społecznej z 1972 oraz monografii Ruchliwość społeczna w Polsce Michała Pohoskiego” – głównie siłami Marka Stycznia udało się odtworzyć unikalne dane oraz odtworzyć i zdigitalizować (dotąd niewydaną) fundamentalną dla badań nad strukturą społeczną w Polsce książkę prof. Michała Pohoskiego (prace na ukończeniu).

Zrealizowane projekty

Seria badań nad systemem wyborczym realizowanych przez Fundację im. Stefana Batorego:
- Badanie kart do głosowania z wyborów samorządowych 2014. Jacek Haman – współautorstwo metodologii, dobór próby, dobór metod statystycznych, analiza danych. [5]
- Finanse polskich partii. Jacek Haman – zaprojektowanie i analiza wyników eksperymentu metodologicznego. [4]
- Obserwacja wyborów samorządowych 2018. Jacek Haman – opracowanie metodologii rygorystycznej, reprezentatywnej obserwacji z udziałem setek aktywistów społecznych. [6]
- Badanie urzędników wyborczych. Jacek Haman – opracowanie koncepcji badania, metodologii, narzędzi badawczych, opracowanie wyników. [7]
OECD PISA 2000-2022. Jacek Haman – członek polskiego zespołu badawczego (próba, analiza danych, konsultacje statystyczno-metodologiczne). [8][9]
OECD PISA 2018-2022. Krzysztof Bulkowski – członek polskiego zespołu badawczego, kierownik badania w Polsce (National Project Manager).
„Czas i warunki pracy nauczycieli” (projekt Instytutu Badań Edukacyjnych). Jacek Haman – opracowanie metodologii badania czasu pracy w oparciu o technikę day after recall. [63]
Podejmowanie decyzji społecznych:
- Jacek Haman – badania nad progresywną i degresywną proporcjonalnością podziału mandatów parlamentarnych. [3, 64]
- Mikołaj Jasiński – Podejmowanie decyzji w dużych zgromadzeniach zróżnicowanych ideologicznie. Gry oceaniczne w strukturze ideologicznej [25, 31, 32, 33, 34, 43]
- Marek Bożykowski – Sprawiedliwy podział zbioru dóbr niepodzielnych [24, 35, 37]
Badania ewaluacyjne na Uniwersytecie Warszawskim prowadzona przez zespół badawczy Pracowni Ewaluacji Jakości Kształcenia UW; Marek Bożykowski, Mikołaj Jasiński (kierownik), Joanna Konieczna-Sałamatin [38].
Joanna Konieczna-Sałamatin wykorzystuje doświadczenie zdobyte dzięki rozwijaniu badań ewaluacyjnych na Uniwersytecie Warszawskim i prowadzi szkolenia z ewaluacji polityk publicznych dla samorządów i organizacji pozarządowych na Ukrainie. Efektem tej pracy jest podręcznik pod jej redakcją wydany w języku ukraińskim w 2016 r. [49]
Monitorowanie ekonomicznych losów absolwentów szkół wyższych – projekt „ELA”; Marek Bożykowski, Mikołaj Jasiński [17, 18, 19, 20, 21, 22, 23]
Trzy projekty (2011-2015) zrealizowane na zlecenie Instytutu Badań Edukacyjnych w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Priorytet III-Wysoka jakość systemu oświaty: Działanie: 3.1- Modernizacja systemu nadzoru i zarządzania w oświacie Podziałanie: 3.1.1- Tworzenie warunków do monitorowania ewaluacji i badań systemu oświaty; Marek Bożykowski, Mikołaj Jasiński (kierownik projektów), Joanna Konieczna-Sałamatin, Marek Styczeń [27, 28, 29, 35, 38, 39, 40, 41, 43, 44, 45, 46, 47, 48]
- Monitorowanie losów absolwentów uczelni wyższych z wykorzystaniem danych administracyjnych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
- Monitorowanie losów absolwentów uczelni z wykorzystaniem danych administracyjnych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Część 2: Wdrożenie systemu monitorowania losów absolwentów i popularyzacja technik analiz informacji pochodzących z rejestrów opracowanych w ramach projektów badawczych IBE.
- Monitorowanie losów absolwentów uczelni z wykorzystaniem danych administracyjnych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Część 3: Stworzenie narzędzi służących do przetwarzania i analizy informacji pochodzących z rejestrów administracyjnych wielu uczelni i ZUS na potrzeby badań losów edukacyjno-zawodowych absolwentów szkół wyższych, otwarciu nowych pól analiz.
W ramach współpracy z sektorem pozarządowym, Joanna Konieczna-Sałamatin była autorką metodologii i kierownikiem projektu „Imigranci o wysokich kwalifikacjach na polskim rynku pracy” realizowanym przez Fundację „Nasz Wybór” i Instytut Społeczno-Ekonomicznych Ekspertyz [55].
Badania nad wartościami, w szczególności European Values Study – Joanna Konieczna-Sałamatin jest członkinią zespołu od początku jego istnienia w Instytucie Socjologii. EVS to międzynarodowy projekt badawczy, zarządzany przez radę dyrektorów programowych (ze strony WS UW członkinią Rady jest prof. Mirosława Marody). Na podstawie danych EVS powstało wiele publikacji, w tym poruszający zagadnienia metodologiczne artykuł J. Koniecznej-Sałamatin o uchylaniu się od odpowiedzi w badaniach sondażowych [50] oraz książka pod redakcją M. Marody [51], której J. Konieczna-Sałamatin była współautorką, w szczególności odpowiedzialną za zamieszczone tam modele statystyczne.
Należy też wspomnieć o interdyscyplinarnym projekcie „Kultury historyczne w procesie przemian: uzgadnianie pamięci, historii i tożsamości we współczesnej Europe Środkowo-Wschodniej” finansowanym z grantu NCN a realizowanym przez konsorcjum naukowe Instytutu Studiów Politycznych PAN i Collegium Civitas. W projekcie tym Joanna Konieczna-Sałamatin była autorką metodologii tej części projektu, w którym wykorzystuje się badania socjologiczne. W projekcie wykorzystuje się zarówno ilościowe (sondaż), jak jakościowe (wywiady grupowe i indywidualne, analiza dyskursu, analiza treści) metody badań społecznych. Szerzej o projekcie można przeczytać na jego stronie kultury-historyczne.eu. Część wyników badań została już opublikowana [53]
W interdyscyplinarnym projekcie „Niezakończone przejście migracyjne a starzenie się ludności w Polsce. Asynchroniczność przemian ludnościowych a zmiana formalnych i nieformalnych instytucji opiekuńczych” zrealizowanym w Ośrodku Badań nad Migracjami UW Marta Kiełkowska była wykonawcą [11, 12, 13, 14, 65, 66, 67]. Między innymi brała udział w opracowaniu narzędzi badawczych, koordynacji badań terenowych w Końskich i w Kluczborku i opracowaniu wyników [12, 14, 65]. Badania były realizowane metodą etnosondażową. Część ilościowa badania (na próbach gospodarstw domowych) została zrealizowana przez studentów IS w ramach seminarium badawczego (prowadzonego przez Martę Kiełkowską i Ewę Jaźwińską). Studenci brali również udział w przeprowadzaniu części wywiadów pogłębionych oraz ankietowych badań audytoryjnych z uczniami koneckich i kluczborskich szkół.