Wojna w muzeach: ekspozycje muzealne po agresji Rosji na Ukrainę.

STRESZCZENIE

24 lutego 2022 Rosja rozpoczęła pełnoskalową inwazję na Ukrainę. Konsekwencje tej agresji, największego europejskiego konfliktu zbrojnego od II wojny światowej, są wciąż trudne do przewidzenia. Z całą pewnością dotkną nie tylko Ukrainę, ale także inne kraje europejskie. Wydaje się, że na razie najbardziej odczuwalne są w krajach UE i NATO, graniczących bezpośrednio z Rosją – Polsce, Litwie, Łotwie, Estonii i Finlandii. Państwa te łączy nie tylko granica z Rosją i narastające poczucie zagrożenia, związane z trwającą wojną, ale też doświadczenie bycia częścią rosyjskiego imperium w wieku XIX, różnego stopnia zależności od ZSRR w wieku XX i obrony przed nią.

W realizowanym badaniu analizie poddaję kwestie, czy i jak doświadczenia te wpływają na narracje dotyczące historii narodowej i wojny prezentowanych w wybranych muzeach w tych krajach i czy po 24 lutego 2022 ulega on ewolucji? W jaki sposób przedstawiany jest stan wojny (i pokoju) w narodowej historii poszczególnych krajów? W jaki sposób przedstawiane były i są Rosja i ZSRR, ich rola w historii poszczególnych krajów, oraz Europy i świata? Czy i jak włącza się w dotychczasowe narracje muzealne upamiętnienia wojny w Ukrainie i jej ofiar?

Odpowiedzi na główne pytania badawcze szukam poprzez analizę ekspozycji i pozawystawienniczej działalności muzeów. W interesujących mnie państwach regionu zostaną przeanalizowane ekspozycje muzeów, które skupiają się na kwestiach dotyczących wojny, konfliktu i represji. Zajmę się dwoma rodzajami muzeów. Pierwszy z nich to placówki, których organem prowadzącym są Ministerstwa Obrony Narodowej: Muzeum Wojska Polskiego (Warszawa, Polska), Latvijas Kara muzejs (Ryga, Łotwa), Eesti sõjamuuseum – kindral Laidoneri muuseum (Viimsi, Estonia) oraz Sotamuseo (Finlandia). Drugi rodzaj, prowadzony przez różne instytucje państwowe lub organizacje pozarządowe są muzeami skupionymi na okresie zależności od Rosji i ZSRR. Są to: Muzeum Pamięci Sybiru (Białystok, Polska), Latvijas Okupācijas muzejs (Ryga, Łotwa), Okupatsioonide ja vabaduse muuseum Vabamu (Tallin, Estonia) (muzea te są zrzeszone w sieci współpracy „Wspólna Pamięć”) oraz – o nieco innym profilu – Lenin-museo w Tampere.