Tłumaczenie na język angielski i wydanie monografii Andrzeja Waśkiewicza “Paradoksy idei reprezentacji politycznej”

STRESZCZENIE

Monografia Andrzeja Waśkiewicza “Paradoksy idei reprezentacji politycznej” jest ujętym problemowo studium historii idei. W kolejnych rozdziałach autor przedstawia najważniejsze funkcje władzy reprezentacyjnej: legitymizację władzy, nadanie jej atrybutu suwerenności, a jednocześnie jej ograniczenie, artykulację dobra wspólnego, a zarazem oddanie złożoności społecznych interesów; funkcje te wikłają ją nieuchronnie w tytułowe paradoksy. Autor wyciąga z nich w zakończeniu wnioski w formie przyczynku do teorii władzy reprezentacyjnej, która w jego opinii powinna być sednem całościowej teorii współczesnej demokracji. Wychodzi on bowiem z założenia, że aby właściwie, czyli realistycznie pojąć „obietnicę polityki” (Hannah Arendt), nie należy jej wywodzić z greckiego ideału władzy ludu, ale poddać analizie idee, na których opiera się rząd przedstawicielski. Idee te najbardziej klarownie przedstawili ci klasycy myśli politycznej, którzy nie podporządkowali jeszcze instytucji reprezentacji ideom demokracji – związek między nimi uważali za kwestię zasad i wartości, a nie wyłącznie rozwiązań technicznych. W istocie reprezentacja była dla nich ideą normatywną, i za taką też, zdaniem autora, należy uważać ją obecnie. Współczesne demokracje liberalne nie różnią się bowiem od siebie zakresem praw politycznych, a w niewielkiej mierze zakresem ochrony praw obywatelskich i jednostkowych swobód, różni je natomiast znacząco dominująca kultura polityczna, a jednym z jej wymiarów – przez autora uznanym za najważniejszy – jest właśnie odpowiedzialność rządzących przed rządzonymi. Jako apologia władzy reprezentacyjnej praca lokuje się w kontekście ponadnarodowych sporów o kształt współczesnej demokracji. Autor kwestionuje dominującą dziś w filozofii polityki strategię „demokratyzacji demokracji”, która w bezpośredniej władzy ludu, szczególnie za sprawą powszechnej deliberacji, upatruje remedium na największe słabości ustroju. Autor dowodzi, że naturalną granicą demokratyzacji są wymienione funkcje władzy, których władza bezpośrednia we współczesnym państwie pełnić nie może. Wbrew jej dziewiętnastowiecznym zwolennikom, reprezentacji nie można więc traktować jako zwykłego pasa transmisyjnego woli ludu ani też – wbrew jej współczesnym przeciwnikom – jako zapory dla niej. Po tzw. representative turn – wzroście zainteresowania reprezentacją po kilkudziesięcioletniej przerwie w połowie lat 2000. – praca wpisuje się również w debatę teoretyków i empirycznych badaczy współczesnych instytucji przedstawicielskich. Niezależnie od nich, z własnej perspektywy historyka idei, dochodzi do zbliżonych wniosków. Dotyczy to zwłaszcza (a) trójstronnego charakteru aktu reprezentacji (mocodawca – reprezentant – publiczność), (b) roszczenia do reprezentacji jako istoty polityki w państwie demokratycznym, (c) ambiwalentnej roli instytucji pozarządowych w systemie przedstawicielskim.