Męska robota w zmieniającym się świecie pracy – kwerenda biblioteczna

STRESZCZENIE

Kwerenda biblioteczna jest częścią większego projektu badawczego, rozpoczętego jesienią 2016 roku jako seminarium badawcze p.t. „Czy praca ma płeć. Przypadek sfeminizowanych i zmaskulinizowanych zawodów” w Instytucie Socjologii (obecnie Wydział Socjologii) Uniwersytetu Warszawskiego – pilotażowe, eksploracyjne, jakościowe badania terenowe w zawodach jednorodnych pod względem płci. Kolejnymi etapami projektu są: kwerenda biblioteczna, której celem jest sformułowanie ramy teoretycznej oraz strategii badawczej dla trzeciego etapu: prowadzonego w Polsce jakościowego badania empirycznego na temat mechanizmów upłciawiania zawodów zdominowanych przez mężczyzn. Upłciawianie to procesy utożsamiania cech i wymagań związanych z pracą z cechami i umiejętnościami przypisywanymi jednej płci, które mogą przekładać się na podtrzymywanie jednorodności płci w grupie zawodowej i stanowić element „szklanych barier” niedopuszczających do większej różnorodności (Bradley 1989, Bourdieu 2004). Projekt dostarczy wiedzy w dziedzinie mechanizmów segmentacji i segregacji zawodowej pod względem płci na rynku pracy, pozwoli zrozumieć szanse i bariery wejścia do zmaskulinizowanych zawodów oraz sproblematyzować różnorodność rozumienia męskości poprzez analizę założeń stojących za katalogiem męskich cech i umiejętności składających się na „męską pracę” w powiązaniu z perspektywą zróżnicowania klasowego. Celem kwerendy bibliotecznej (dwukrotna miesięczna kwerenda biblioteczna w centrum badawczym WOERRC na University of Sheffield w Wielkiej Brytanii, jednym z wiodących brytyjskich uniwersytetów, na zaproszenie i pod opieką dr Kirsty Newsome – stanowisko Reader oraz Associate Dean Research) jest zbadanie podejść teoretycznych w ujęciu triangulacyjnym, łączącym socjologię pracy i socjologię organizacji z socjologią płci i socjologią męskości, które pozwolą na konceptualizację „męskiej roboty”. Na gruncie polskim temat pracy mężczyzn w męskich zawodach jest niezbadany, w przeciwieństwie do pracy mężczyzn w „kobiecych” zawodach (Fuszara 2008, Kluczyńska 2017). Brakuje systematycznego opracowania zjawiska upłciowienia społecznego podziału pracy i uwzględnienia różnorodnych męskości konstruujących ten podział. Praca jest miejscem „homospołecznej reprodukcji”, gdzie mężczyźni tworzą siebie jako mężczyzn (Kimmel 2015). Jednakże, praca mężczyzn w męskiej pracy jest najbardziej przezroczysta pod względem płci. Z uwagi na nieobecność tematu w literaturze polskiej, sformułowanie ram teoretycznych opierać się musi na zagranicznej kwerendzie bibliotecznej, w miejscu gdzie prężnie rozwijają się socjologia pracy i socjologia płci. Współpraca z centrum WOERRC specjalizującym się w zagadnieniach przemian świata pracy stanowi możliwość poszerzenia wiedzy na temat perspektyw teoretycznych w ramach socjologii pracy i zjawisk takich jak destandaryzacja i intensyfikacja pracy, strukturalne przemiany poszczególnych sektorów gospodarki, zmiany wymagań pracy, autonomii i kontroli oraz jakości miejsc pracy i zbadania jaką rolę odgrywają w nich mechanizmy społeczne związane z płcią. Kwerenda umożliwi konceptualizację „męskiej roboty” i osadzenie jej w debacie socjologicznej na temat procesów upłciowiania podziału pracy, konstruktów „typowej pracy kobiecej i męskiej”, odnoszących się do określonych cech, umiejętności i kwalifikacji, zainteresowań, miejsca na rynku pracy i w strukturze organizacji, budowania męskiej tożsamości w oparciu o pracę, oraz na usystematyzowanie wiedzy na temat debat o relacjach płci w zmieniającym się świecie pracy.