Historia
Tożsamość i siła Instytutu Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego ukształtowały się w toku jego historii.
Wydział Socjologii pod obecną nazwą działa od 2019 r., ale faktycznie istnieje nieprzerwanie od 1957 r. Historia socjologii na Uniwersytecie Warszawskim jest znacznie dłuższa. Rozpoczęła się tuż po odzyskaniu Niepodległości – na Wydziale Prawa i Nauk Politycznych.
1919-1939
W l. 1919–1931 na Wydziale Prawa i Nauk Politycznych istniała pierwsza w Polsce Katedra Socjologii, utworzona dla Leona Petrażyckiego, a w l. 1921–1935 Katedra Historii Ustrojów Społecznych, utworzona dla Ludwika Krzywickiego. Następne katedry socjologiczne powstały już na Wydziale Humanistycznym i z nich wywodzi się obecny Wydział Socjologii.
Ważną rolę we wprowadzeniu socjologii na UW odegrał Stefan Czarnowski. W 1931 r. uzyskał on Katedrę Historii Kultury, rozpoczął kształcenie w zakresie socjologii i w 1934 r. otrzymał rozszerzenie profesury na socjologię.
W 1934 r. powstała też Katedra Socjologii dla Jana St. Bystronia. Pracę w UW rozpoczął Stanisław Ossowski; na krótko pojawił się Józef Chałasiński. Pierwsi studenci uzyskali stopień „magistra filozofii w zakresie socjologii”, nadano też pierwsze stopnie doktorskie. Rozwój socjologii na Uniwersytecie przerwała wojna.
Prezydium II Zjazdu Socjologów Polskich (1935). Od lewej: Ludwik Krzywicki, Czesław Znamierowski, Stefan Czarnowski, Florian Znaniecki, Jan St. Bystroń, Kazimierz Korniłowicz, Józef Chałasiński.
1947-1950
Po wojnie szybko wznowiła pracę Katedra Socjologii, powstały też nowe zakłady i katedry. Podjęto badania terenowe i studia z zakresu socjologii; w 1947 i 1948 r. przyjęto na socjologię dwa roczniki studentów. Wykładali tu wtedy Stanisław i Maria Ossowscy, Nina Assorodobraj, Jan St. Bystroń, Stefan Nowakowski. Pod kierunkiem Ossowskiego działało Seminarium Socjologiczne, przyciągające studentów z różnych wydziałów. Po kilku latach władze komunistyczne rozpoczęły likwidację socjologii jako odrębnego kierunku studiów i badań. Katedry socjologiczne rozwiązano, Ossowskich odsunięto od nauczania.
Stanisław Ossowski (1897-1963) i Maria Ossowska (1896-1974)
1947-1950
Z Wydziału Humanistycznego wyodrębnił się Wydział Filozoficzno-Społeczny, wkrótce przekształcony w Wydział Filozoficzny. W miejsce rozwiązanych katedr socjologicznych w 1952 r. powstała Katedra Historii Filozofii i Myśli Społecznej (Nina Assorodobraj) oraz Zakład Materializmu Historycznego (Julian Hochfeld) w Katedrze Materializmu Dialektycznego i Historycznego – kontynuowano tam wybrane zainteresowania socjologiczne.
Na studia socjologiczne maturzystów nie przyjmowano, ale w 1949 i 1950 r. przyjęto ich na 3-letnie Studium Nauk Społecznych. Potem przyjmowano ich tylko na filozofię; na filozofię jako „studia II stopnia” przyjmowano też absolwentów nauk społecznych. Część studentów filozofii interesowała się sprawami społecznymi i napisała prace magisterskie im poświęcone, w 1957 r. część przeniosła się na socjologię.Ni
Nina Assorodobraj (1908-1999)
1956-1960
Po Październiku 1956 socjologia wróciła na polskie uniwersytety. W 1957 r. na Wydziale Filozoficznym UW powstała sekcja socjologiczna: znów przyjęto studentów i utworzono zespół katedr socjologicznych. Zespół obejmował Katedrę Socjologii (Ossowski), Katedrę Socjografii (Nowakowski), Katedrę Socjologii Stosunków Politycznych, wkrótce przekształconą w drugą, marksistowską Katedrę Socjologii (Hochfeld), Katedrę Historii Myśli Społecznej (Assorodobraj) oraz Katedrę Historii i Teorii Moralności (Ossowska).
Do mistrzów dołączyło pokolenie ich uczniów, wykształconych już po wojnie. Socjologię zaczęli tu wtedy uprawiać: Zygmunt Bauman, Szymon Chodak, Maria Hirszowicz, Aleksander Matejko, Jan Malanowski, Stefan Nowak, Adam Podgórecki, Jerzy Szacki, Klemens Szaniawski. Ten, jeden z najświetniejszych okresów w historii warszawskiej socjologii uniwersyteckiej skończył się w 1968 r.
Stefan Nowakowski (1912-1989)
Julian Hochfeld (1911-1966)
po lewej: Stefan Nowak (1924-1989)
po prawej: Jerzy Szacki (1929-2016)
1960-1988
Wydział Filozoficzny UW był w latach 1960. ogniskiem niezależnego myślenia i buntu studenckiego w marcu 1968 roku. Po „marcu” władze usunęły z uczelni wielu pracowników i studentów, wzmocniły też kontrolę polityczną i administracyjną nad socjologią.
W 1968 r. utworzono Instytut Socjologii, składający się z zakładów, powołanych w miejsce katedr, a w 1969 r. przeniesiono go z Krakowskiego Przedmieścia, róg Traugutta do poszkolnego budynku przy ul. Karowej. Powstał Wydział Nauk Społecznych obejmujący socjologię, filozofię, ekonomię, nauki polityczne i dziennikarstwo. Wkrótce jednak odłączyła się od niego ekonomia, a potem (1975) nauki polityczne i dziennikarstwo.
W 1981 r. Wydział przyjął nazwę – Wydział Filozofii i Socjologii.
Powstawały nowe zakłady, pojawiali się nowi profesorowie (Zakładem Socjologii Kultury przez wiele lat kierowała Antonina Kłoskowska), pisano nowe prace doktorskie i książki, podjęto szeroko zakrojone badania empiryczne nad społeczeństwem polskim (koordynowane przez Jerzego Wiatra), przez Instytut przechodziły kolejne prądy umysłowe i mody socjologiczne. Przechodziły też kolejne roczniki studentów.
Tok życia w Instytucie interferował z wydarzeniami w życiu społeczeństwa. W 1976 r. kilku pracowników podpisało protest przeciw poprawkom do Konstytucji PRL, w rok potem powstał Studencki Komitet Solidarności, a w l. 1980-1981 pracownicy i studenci Instytutu włączyli się, jako doradcy, działacze i badacze, do ruchu “Solidarności”. W okresie stanu wojennego Instytut pozostał miejscem, gdzie można było nie tylko swobodnie myśleć, ale także czytać, mówić i pisać. Za działalność na rzecz przemian demokratycznych Jadwiga Staniszkis i Jakub Karpiński (pośmiertnie) zostali później odznaczeni Orderami Odrodzenia Polski. Jeśli rozpad socjalizmu realnego w Polsce jest dobrze opisany, to w dużym stopniu jest to zasługą socjologów z Karowej. W 1989 r. w budynku Instytutu miała swe zaplecze opozycyjna strona Okrągłego Stołu, a od 1990 r. Instytut ma za sąsiada prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
po 1989
Po zmianie ustroju w 1989 r. przed absolwentami socjologii otwarły się nowe możliwości – tworzyła je gospodarka rynkowa, demokracja, wolne media i społeczeństwo obywatelskie. Instytut otworzył płatne studia wieczorowe oraz uzyskał (2000, 2005) akredytację i certyfikat Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich – znak najwyższej jakości kształcenia. W 2007 r. rozpoczął kształcenie w systemie studiów dwustopniowych.
W 2019 r. z dotychczasowego Wydziału Filozofii i Socjologii powstały Wydział Filozofii i Wydział Socjologii.
Dyrektorami Instytutu Socjologii byli kolejno: 1968-1974 Włodzimierz Wesołowski, 1974-1975 Jan Malanowski, 1975-1977 Jerzy Wiatr, 1977-1981 Witold Morawski, 1981-1984 Michał Pohoski,1984-1990 Antoni Kamiński (X 1988 – II 1990 p.o. dyrektora była Mirosława Marody),1990-1993 Jan Węgleński, 1993-1999 Kazimierz Frieske, 1999-2002 Wiesława Kozek, 2002-2005 Antoni Sułek, 2005-2008 Wiesława Kozek, 2008-2014 Sławomir Łodziński, 2014-2019 Andrzej Waśkiewicz.
Od 2019 roku dziekanem Wydziału Socjologii jest Anna Giza-Poleszczuk.
* Bogata historia Wydziału/Instytutu Socjologii przedstawiona jest w książce „Socjologia na Uniwersytecie Warszawskim. Fragmenty historii” (oprac. Antoni Sułek, 2007), wydanej w ramach obchodów 50-lecia powrotu socjologii na UW oraz w części „Socjologia”, w książce „Nauki społeczne na Uniwersytecie Warszawskim” wydanej w serii „Monumenta Universitatis Varsoviensis 1816-2016) (2020).
Dorobek
Wydział Socjologii UW jest aktualnie jednym z najważniejszych w Polsce ośrodków kształcenia i badań w zakresie socjologii. W Wydziale i instytucjach będących jego poprzednikami, do 2008 r. ok. 3000 studentów uzyskało magisterium, prawie 300 socjologów uzyskało doktorat, a 69 – habilitację.
Pracownicy Wydziału są autorami dzieł z wielu dziedzin socjologii, w tym podstawowych podręczników – socjologii systematycznej, historii myśli socjologicznej i współczesnych teorii socjologicznych, metodologii i statystki, antropologii, oraz kilku socjologii szczegółowych.