Analiza narracji i strategii narracyjnych aktorów społecznych lobbujących na rzecz opieki naprzemiennej w Polsce

STRESZCZENIE

Inne efekty

Od początku XXI wieku rozwiodło się w Polsce około 2,5 miliona osób. Znaczna część rozwodów dotyczy
par wychowujących małoletnie dzieci (Wybrańczyk 2022). Z tego powodu, kwestia opieka nad dzieckiem po
rozstaniu rodziców jest istotnym problemem społecznym.
Jedną z form opieki nad dzieckiem po rozstaniu rodziców jest tzw. opieka naprzemienna (piecza naprzemienna,
shared parenting, joint physical custody, joint residence, dual residence, shared custody), która najczęściej jest
realizowana w ten sposób, że dziecko mieszka na zmianę z każdym z rodziców przez określony czas (np.
tydzień, dwa tygodnie). Modelowe proporcje między czasem poświęconym na opiekę oraz stopień
zaangażowania matki i ojca powinny wynosić 50/50, ale zakłada się, że podział 70/30 także wpisuje się w tę
formę opieki (Bergström i in. 2015). Kluczowe założenie opieki naprzemiennej opiera się na prawie dziecka do
bliskich relacji z obojgiem rodziców.
Celem realizacji projektu jest analiza tego KTO, CO i W JAKI SPOSÓB mówi – w polskim kontekście – o opiece
naprzemiennej i jakie rozwiązania (polityki publiczne) związane z tą formą opieki chce wdrożyć i jakie mogą
być tego społeczne konsekwencje. Realizacja planowanych badań pozwoli przede wszystkim na uzyskanie
unikalnej wiedzy na temat narracji i strategii narracyjnych stosowanych przez aktorów społecznych lobbujących
na rzecz opieki naprzemiennej.
Jako rama metodologiczna zostanie wykorzystane podejście Narrative Policy Framework (NPF) (Shanan i in.
2018), w którym przyjmuje się, że polityka publiczna jest swoistą “walką na opowieści”, a aktorzy społeczni
zaangażowani w działania na rzecz ważnych dla siebie rozwiązań, posługują się narracjami polityki publicznej
(Jungrav-Gieorgica 2020).
Zakładam, że:
1. Narracje i działania kluczowych aktorów społecznych zaangażowanych w lobbowanie na rzecz opieki
naprzemiennej (w Polsce są to przede wszystkim ruchy ojcowskie oraz politycy z partii prawicowych:
Konfederacji i PiS) można uznać za przykład polityk publicznych (public policy) definiowanych w szerokim
rozumieniu, jako celowe sposoby postępowania, które dana grupa konsekwentnie stara się realizować, mając
na celu rozwiązywanie zdiagnozowanego przez siebie problemu społecznego (Anderson 2011).
2. Analiza narracji na temat opieki naprzemiennej może dostarczyć wiedzy na temat społecznych,
normatywnych sposobów postrzegania macierzyństwa, ojcostwa oraz wychowywania dzieci.
Podczas realizacji projektu zostanie zastosowana triangulacja technik badawczych – zostaną zrealizowane
indywidualne wywiady pogłębione (z przedstawicielami ruchów ojcowskich, politykami lobbującymi na rzecz
opieki naprzemiennej oraz matkami krytykującymi możliwość wprowadzenia domniemanej opieki
naprzemiennej); wywiady eksperckie (z sędziami sądów rodzinnych) oraz zostanie przeprowadzona analiza
treści danych zastanych (w tym: analiza stron internetowych, postów grup facebookowych, publikacji
książkowych i petycji przygotowywanych przez ruchy ojcowskie; analiza zapisów posiedzeń Parlamentarnego
Zespołu ds. Przeciwdziałania Alienacji Rodzicielskiej; analiza dokumentów na temat opieki naprzemiennej
przygotowanych przez obecnego Rzecznika Praw Dziecka oraz byłego i obecnego Rzecznika Praw
Obywatelskich).