Konstrukcje społeczne. Łaziki marsjańskie w perspektywie socjologii nauki i techniki

STRESZCZENIE

Jedną z największych barier w rozwoju jest brak odpowiednich kadr. Zarówno przedstawiciele sektora akademickiego jak i przemysłu wielokrotnie wskazywali na niedobór osób umiejących stosować wiedzę w praktyce, myśleć nieszablonowo i adaptować się do nowych wyzwań. Z tego powodu niezbędny jest opis socjologiczny nowych form tworzenia wiedzy technicznej, szczególnie w kontekście robotyki i techniki kosmicznej. Równie niezbędne jest tworzenie nowych powiązań między istniejącymi grupami, oraz dokumentacja obecnych doświadczeń. Z tego powodu NASA zatrudniła socjologa-etnografa do obserwacji procesów decyzyjnych zachodzących w trakcie misji łazika marsjańskiego (prof. Janet Vertesi). Z tego samego powodu należy prezentować wyniki badania również w środowisku, w którym zostało ono zrealizowane. Wywiad lub obserwacja socjologiczna mogą być momentem katalizującym namysł nad strukturą organizacyjną (prace prof. Barbary Czarniawskiej). Kluczowym wyzwaniem jest adaptacja narzędzi socjologii techniki na grunt zjawisk obserwowanych w Polsce. Tylko w ten sposób mamy szansę włączyć się w międzynarodowe dyskusje naukowe, służąc jednocześnie współobywatelom. Celem projektu jest rozpoznanie instytucjonalnych i grupowych uwarunkowań związanych z tworzeniem wiedzy technicznej i prototypów łazików marsjańskich konstruowanych przez zespoły studenckie z Polski. W szczególności przedmiotem badania będą: 1) Specyfika biograficzna i grupowa zespołów konstruktorskich (stosunek do edukacji formalnej, stosowane metody projektowe, metody podejmowania decyzji i hierarchie priorytetów konstrukcyjnych); 2) Mechanizmy społeczne dotyczące podejmowania decyzji w warunkach kryzysowych (np. awaria na zawodach, problemy konstrukcyjne); 3) Uwarunkowania instytucjonalne (specyfika wsparcia na uczelniach, skąd pochodzą konstruktorzy, wpływ wsparcia MNiSW, relacje sponsorskie); 4) Mechanizmy pokoleniowe transferu wiedzy w zespołach (Czy występuje rotacja członków?, Co dzieje się z dawnymi uczestnikami?). Opracowanie profilu biograficznego i grupowego zespołów konstruktorskich pozwoli na usprawnienie procesów rekrutacyjnych, daje też szansę na lepsze dopasowanie dydaktyki związanej z automatyką, robotyką i projektowaniem. W ramach projektu zostanie przeprowadzona weryfikacja wybranych koncepcji socjologii techniki na gruncie polskim, w szczególności w zakresie tezy o projektowaniu jako łańcuchu rytuałów interakcyjnych, znaczeniu inskrypcji w procesie projektowania i znaczeniu wiedzy ukrytej. Zostaną zrealizowane wywiady i obserwacje etnograficzne w środowisku konstruktorów łazików marsjańskich, zostaną również pozyskane materiały do analizy w trakcie seminarium badawczego. Jednym z celów projektu jest też identyfikacja kluczowych czynników w biografii edukacyjnej, które sprzyjają sukcesom w różnych elementach projektowania łazika. Wyniki zostaną skierowane do środowiska konstruktorskiego, partnerów biznesowych i edukacyjnych. Zrealizowane zostanie seminarium badawcze dla grupy co najmniej 10 studentów, w ramach którego uczestnicy zdobędą doświadczenie z zakresu badań stosowanej socjologii techniki. Pośrednim i długofalowym efektem projektu będzie budowa nowych powiązań między partnerami akademickimi, grupami konstruktorskimi i sektorem przemysłowym. Daje to możliwość rozwinięcia badań w kolejnych kierunkach (analizy eyetrackingowe, badania kohortowo-biograficzne, generalizacja na inne dziedziny aktywności studenckiej – np. biologia syntetyczna). Realizacja badań fokusowych i obserwacji pozwala na tworzenie sieci powiązań między różnymi grupami uczestników, gdzie socjolog jest nie tylko badaczem ale również moderatorem. Publikacja wyników w międzynarodowym obiegu socjologicznych będzie formą promocji osiągnięć polskich konstruktorów na arenie międzynarodowej, a dokumentacja zjawisk zachodzących w zespołach, oprócz wartości historycznej, daje też szansę na upowszechnianie dobrych praktyk i minimalizację nieciągłości.